«Μέλλων προσελθείν τοις αχράντοις μυστηρίοις(Προσέγγιση στην ακολουθία της Θείας Μεταλήψεως)

Του πρεσβυτέρου Κωνσταντίνου Καλλιανού

Επισκεπτόμενος σχεδόν καθη­μερινά εδώ καί εικοσιτέσσερα χρόνια ιερατικής διακονίας την εύκατάνυκτη καί γλυκύτατη ί. ακολουθία της Θ. Μεταλήψεως, έχω την εντύπωση, κάθε φορά πού την επισυνάπτω στο Απόδειπνο, ότι κάτι καινούργιο ανακαλύπτω πού με ψυχωφελεί καί έξάπαντος με προετοιμάζει τόσο για την αυριανή τέλεση της Θ.Λειτουργίας, όσο καί για τη συμμετοχή μου στα ουράνια, φρικτά καί αγία του Χριστού μου μυστήρια, όπως«του θείου Του δείπνου καί μυ­στικού κοινωνός γενέσθαι».Κι αυτή ή εμπειρία, πιστεύω, ότι απομένει καί αποτελεί την ορια­κή γραμμή, ή οποία σε διαχωρίζει από τον κόσμο, σύμφωνα με τον Ιερό λόγο του Αγίου Μακαρίου του Αιγυπτίου.«Ό των Χριστιανών κόσμος έτερος εστί, καί διαγωγή καί νους καί λόγος καί πράξις έτερα τυγχά­νει, καί ή των ανθρώπων του κόσμου τούτου διαγωγή καί νους καί λόγος καί πράξις έτερα· άλλο τί είσιν εκείνοι καί άλλο τί εϊσιν ούτοι, καί πολλή διάστασις μεταξύ τούτων κακείνων».Γι'αύτό, σύμφωνα με την ακό­λουθη οδηγία της αρχής της Ά(κολουθίας) της Θ(είας) Μ(εταλήψε-ως)«Μέλλων προσελθεϊν τοίς άχράντοις Μυστηρίοις... λέγε μετά κατανύξεως τον παρόντα Κανό­να...».Ό κανόνας, ή ραχοκοκκαλιά της όλης ακολουθίας, έχει το προ­νόμιο να είσάγη τον πιστό στην ευλογημένη κατάνυξη, ή οποία κα­τά τους αγίους Νηπτικούς «προς ερωτά Θεοί... πτεροί την ψυχήν». Τον προετοιμάζει δηλαδή, ώστε με περισυλλογή, εγκράτεια καί ενδε­λεχή μελέτη του είναι του, να εύθυγραμμιστή πλήρως με όσα ό Κανό­νας, αυτός ό νοητός διδάσκαλος δη­λαδή, προτρέπει:
«Βεβηλωθείς εργοις άτόποις ό δεί­λαιος ανάξιος υπάρχω, Χριστέ της μετουσίας, ης με άξίωσον»«...γένοιτο ό άνθραξ του σου σώμα­τος, εις φωτισμόν τω έσκοτισμένω έμοί...»«Νουν, ψυχήν καί καρδίαν αγία­σον, Σώτερ καί το σώμα μου».Είναι δε ορθό όπως ή προετοι­μασία αύτη γίνη με πειθαρχημένη καί προσεγμένη τακτοποίηση του σπηλαίου της ψυχής, όπου κατά την "Ορθόδοξη νηπτική παράδοση ε­δρεύουν «οι λησταί λογισμοί»,γι' αυτό καί προαπαιτείται το Μυστή­ριο της Ί. Εξομολογήσεως, πού είναι «Μυστήριο της συμφιλίωσης με την Εκκλησία καί της επι­στροφής σ' αυτή...» (π. Άλ. Σμέμαν)."Ομως, ας δοϋμε τα πράγματα, πιο προσεκτικά από την αρχή.Ή Α.Θ.Μ. δεν είναι τίποτε πε­ρισσότερο από μια εκτενής προσευ­χή, ή οποία επιχειρεί να προτρέψη τον πιστό να κατανόηση πώς «βαδί­ζει προς θείαν Κοινωνίαν»· καί είναι βέβαιο ότι, αν δεν προσέλθη με πί­στη, τότε αυτή γίνεται, αντί για σω­τήριος «χαρά, υγεία καί ευφροσύ­νη», «πυρ, τους αναξίους φλέγον».Γι' αυτό καί απαιτείται ή βαθύτατη ομολογία:
«Πιστεύω, Κύριε, καί ομολογώ ότι συ εί αληθώς ό Χριστός ό Υιός του Θεού του ζώντος, ό έλθών εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος ειμί εγώ», αλλά καί ή θερμή παράκληση:«Καθάρισον, Κύριε, τον ρύπον της ψυχής μου καί σώσον με ως φι­λάνθρωπος...»

.Πρώτο κοιτάζοντας την Α.Θ.Μ. παρατηρούμε να χωρίζεται σε τρία μέρη. Δύο προπαρασκευαστικά, πού εντάσσονται στο χρονικό πλαίσιο της παραμονής της προσέλευσης στη Θ. Κοινωνία, κι ένα τρίτο, το οποίο διαβάζεται μετά τη Θ. Μετά­ληψη.Προσέχοντας τώρα πιο επι­μελώς την όλη ακολουθία βλέπουμε να περιλαμβάνη:α. Τον Κανόνα, πού ψάλλεται σε ήχο β', κατανυκτικό, πού θυμίζει κυρίως τους κανόνες των Τριωδίων των Νυμφίων της Μ. Εβδομάδος. Ό κανόνας αυτός επισυνάπτεται, ό­πως αναφέρθηκε, στο Μικρό Από­δειπνο.β. Τρεις ψαλμούς, συναφείς με την ί. ακολουθία «στίχοι του οποίου, μπορούν να συσχετισθούν με τη συμμετοχή στην Θ. Μετάληψη. Ψαλμ. κβ' 5, κγ' 3... Ψαλμ. ριε' 4 «Ποτήριον σωτηρίου λήψομαι...» (π. Γ. Μεταλληνός).
γ. Δέκα ευχές με βαθύτατο δογ­ματικό περιεχόμενο, πού έπιτρέπουν στον πιστό να προσεγγίσει, έστω και εν περιλήψει, την "Ορθόδο­ξη Χριστολογία, Σωτηριολογία, Ανθρωπολογία, δηλαδή την "Ορθό­δοξη Θεολογία, ή οποία αποτελεί καί είναι το βασικό θεμέλιο, για να βίωση ό πιστός «ότι τοϋτο αυτό εστί το άχραντον Σώμα Σου καί τούτο αυτό εστί το τίμιον Αίμα Σου (Κύ­ριε)... Εγώ δέ ό ελεεινός τολμών δέξασθαι (αυτά), μη καταφλεχθείην αλλά δέξαι με... καί φώτισον μου τα της ψυχής αισθητήρια, καταφλέγων μου τα της αμαρτίας εγκλήματα...».

Οί Ψαλμοί καί οι ευχές αυτές, σύμφωνα με την οδηγία της Α.Θ.Μ., λέγονται το πρωΐ, μετά την έωθινή προσευχή του πιστού καί λίγες ώρες πριν από τη Θ. Μετάληψη. Συνήθως ό πιστός, μαζί με κάποια τροπάρια, δύο «ποιητικές» - ας μου έπιτραπή ό ορός - «συνθέσεις», δηλ. δύο τετρά­στιχα καί μία ευχή, τα διαβάζει όλα μαζί το πρωΐ. Κατ' οϊκονομίαν μπορούν να διαβαστούν καί την παρα­μονή, όταν συντρέχουν κάποιοι λό­γοι χρονικών πιέσεων.δ. Ό λειτουργός όμως, δηλαδή ό ιερέας, λίγο πρίν από την Θ. Κοινω­νία απαγγέλλει, μετά μεγίστου δέ­ους καί με έμβιωμένη την άναξιότητά του, την Ι ευχή καί όλα τα υπό­λοιπα, αφοΰ προηγουμένως έχει πραγματοποιήσει το μελισμό του Τιμίου Σώματος.Ή όλη αυτή προετοιμασία, λί­γα λεπτά πλέον πρίν από την Θ. Κοινωνία, είναι ή κορυφαία ώρα εκείνης της μυστικής προσδοκίας, οπού «μέλλεις φαγείν, άνθρωπε, Σώμα Δεσπότου». Καί στ' αλήθεια, δεν υπάρχουν λόγια να εκφράζουν τον εσωτερικό κλυδωνισμό, πού αι­σθάνεται ό λειτουργός, καί κατ' άκολουθίαν ό πιστός, καθώς μετά τον μελισμό εύχεται:«Δέσποτα Φιλάνθρωπε, Κύριε Ίησοΰ Χριστέ, ό Θεός μου, μη εις κρίμα μοι γένοιτο τα Αγια ταϋτα δια το όνάξιον είναι με, άλλ' είς κάθαρσιν καί άγιασμόν ψυχής τε καί σώματος, καί εις αρραβώνα της μελ­λούσης ζωής καί βασιλείας». Για να προσδέσει την ομολογία:«Έμοί δε τω προσκολλάσθαι τω Θεώ αγαθόν έστν τίθεσθαι εν τω Κυρίω την ελπίδα της σωτηρίας μου».

Ανέφερα τη λέξη ομολογία, γιατί θέλω να την παραλληλίσω με κάτι σπουδαίο, πού έγραψε ό π. Αλέξανδρος Σμέμαν:«"Ενας ευσεβής ιερέας, όταν τον ρώτησαν πώς πρέπει να ζή κα­νείς τη χριστιανική ζωή στον κόσμο, απάντησε: «απλούστατα, έχοντας στο νου του συνέχεια ότι αύριο (ή μεθαύριο ή υστέρα από λίγες μέρες) θα κοινωνήση τα άχραντα Μυστή­ρια».Αν, λοιπόν, ή ελπίδα της σωτη­ρίας μας δεν έχει συνάρτηση καί συ­νάντηση με την ομολογία πίστεως μας στον Κύριο Ίησοΰ Χριστό, το Ζωοποιό Σώμα του οποίου καί το Ζωηρό Αίμα «πηγή αγαθών» καθίσταται, τότε θα χρειαστη να επανε­ξετάσουμε τη σχέση μας με Εκείνον, πού δια στόματος του Όσιου Συμεών του Νέου Θεολόγου είπε: «Συ γαρ ειπας, Δέσποτα μου·πίνων δε μου καί το Αϊμα εν εμοί μεν ούτως μένει,εν αυτώ δε εγώ τυγχάνω.Αληθής ο λόγος πάντως του Δεσπότου καί Θεού μου...

Ή Ευχαριστία μετά την Θείαν Μετάληψιν είναι ένα είδος δοξολο­γίας, γιατί αξιωθήκαμε «της καλής μετουσίας, των ζωοποιών μυστικών δωρημάτων», τα οποία εύχεται ό πι­στός όπως τύχουν «έπ' ευεργεσία καί άγιασμώ των ψυχών καί των σω­μάτων ημών... είς ΐασιν ψυχής τε καί σώματος, εις άποτροπήν παντός εναντίου, είς φωτισμόν των οφθαλ­μών της καρδίας μου, είς είρήνην των φυχικών μου δυνάμεων, εις πίστιν άκαταίσχυντον κτλ.., καί όλ' αυτά «ϊνα εν τω άγιασμώ σου δι' αυτών φυλαττόμενος, της σης χάρι­τος μνημονεύω δια παντός καί μηκέτι έμαυτώ ζω, αλλά σοί τω ήμετέρω Δεσπότη καί ευεργέτη».Πόσο ευλογημένα καί «προς νουθεσίαν», αλλά καί συμμόρφωση είναι αυτά τα λόγια της Ευχαρι­στίας!Πολύ ορθά έγραψε ό π. Αλέ­ξανδρος Σμέμαν ότι «το ιδανικό είναι ή όλη ζωή του Χριστιανού να είναι μια προετοιμασία για τη Θ.Κοινωνία...». Ωστόσο το ερώτημα πού απομένει είναι το έξης: μετά τη Θεία Κοινωνία τί γίνεται; Ό καθέ­νας μας επανέρχεται «είς τα ίδια», ή, όπως λέγει ό Μ. Βασίλειος, πα­σχίζουμε, «εν καθαρώ συνειδότι μέ­χρι εσχάτης μου αναπνοής επαξίως μετέχειν των αγιασμάτων Του...»;
Από την ''Ορθόδοξη Μαρτυρία'' αρ.τευχ.71